enneagram 

Evagrius van Pontus en het Enneagram


Klik hier voor een bijpassend
cursusaanbod op de site van La Verna, Franciscaans Centrum voor Spirituele Ontwikkeling


evagrius

frescoDe straf van de gulzigaards, Taddeo di Bartolo, detail fresco Laatste Oordeel, 1393-1413, in de Dom van San Gimignano.

Evagrius en het Enneagram...

Er wordt wel eens beweerd dat de woestijnvaders een rol hebben gespeeld in de totstandkoming van het Enneagram. Dat zou dan in het bijzonder gelden voor de meest psychologisch ingestelde onder hen, Evagrius van Pontus.
De woestijnvaders ontwikkelden in het kader van hun eigen ontwikkeling en van de geestelijke begeleiding die zij mensen gaven een systematische omgang met een zevental afleidingen - mijn aanduiding voor wat ook wel hartstocht of doodzonde genoemd wordt - die zij steeds weer tegenkwamen.
Zij beoefenden deugden, gebed, meditatie en lieten zich begeleiden om zich niet te laten afleiden.
Evagrius kwam in de woestijn van Egypte aan in 383, toen de traditie van de woestijnvaders zich daar al stevig verankerd had. Hij was een begaafd onderzoeker en begon de grotendeels nog mondelinge overlevering van de woestijnvaders min of meer systematisch op schrift te stellen. Hij was de eerste die de klinische aard van de acht afleidingen - want zoveel zijn het er bij hem - waarnam. Later zijn hieruit mogelijk de negen afleidingen van het Enneagram ontstaan.

Bij het Enneagram gaat het om een proces waarin mensen weer verbonden raken met hun Essentie, met de bijzondere gaven en talenten die hen zijn meegegeven. De afleidingen blokkeren mensen in dit proces. Het zijn: gulzigheid, ontucht, hebzucht, woede, neerslachtigheid, weerzin, eerzucht en hoogmoed. Het Enneagram voegde hier nog bedrog en angst aan toe. De overeenkomsten tussen de beschrijvingen van Evagrius en van het Enneagram zijn opvallend. top

Evagrius, een korte biografie

Evagrius van Pontus werd - als zoon van een plattelandsbisschop - omstreeks 345 geboren in Ibora, een kleine stad aan de Zwarte Zee of Pontus. Hij bracht een tijd in Constantinopel door, waar hij door de geleerde asceet Gregorius van Nazianze in de theologie en de mystiek werd ingewijd. De monastiek georiënteerde bisschop Basilius de Grote benoemde hem tot lector. Evagrius werd in 380 diaken gewijd door Gregorius van Nyssa, die hij op het concilie van Constantinopel in 381 vergezelde. Daar moet hij, dankzij zijn scherpzinnigheid, een belangrijke bemiddelende rol hebben gespeeld. In 382 ontvluchtte hij de stad van Constantijn in verband met een verhouding met een vrouw, die door haar machtige echtgenoot niet op prijs werd gesteld.

Evagrius trok eerst naar Jeruzalem, waar hij onderdak vond in het gastenverblijf van het klooster van Melania de Oudere en Rufinus. In 383 kwam hij in Egypte aan waar Macarius de Jongere zijn leidsman werd en waar hij veel belangrijke mensen uit deze periode van het monnikendom in Egypte ontmoette.
In de daaropvolgende jaren bedreef Evagrius een zeer strenge ascese. Hij schreef zeer veel, waarbij hij zich baseerde op de Bijbel, Origenes, het neoplatonisme, en zijn eigen ervaring als monnik en theoloog.

Evagrius overleed op 1 januari 399.
Na zijn dood werd hij door de Kerk veroordeeld samen met Origenes en Didymus. Volgens Hiëronymus was hij een voorloper van Pelagius. Zijn geschriften hadden niettemin zeer veel invloed, onder meer op Cassianus en Ps.-Dionysius de Areopagiet. In de loop van de twintigste eeuw kwamen zij opnieuw in de aandacht. Ze worden tegenwoordig uitvoerig bestudeerd. In het Nederlands verschenen een aantal van zijn geestelijke geschriften in twee delen bij Abdij Betlehem in Bonheiden in 1987.

3 soorten afleidingen
Volgens Evagrius zijn er drie soorten afleidingen: gulzigheid, hebzucht en ontucht horen thuis bij de begeerten; neerslachtigheid, woede en weerzin zijn emoties; en eerzucht en hoogmoed behoren tot het rijk van de geest.

"Iemand die alleen is in de woestijn en het enneagram in het zand tekent, kan er de eeuwige wetten van het heelal uit aflezen." 
(Gurdjieff)

Wat is het Enneagram? | Werken met het Enneagram | Literatuur | Evagrius en het Enneagram  |  Franciscusmap | Bibliodramamap | De bloeiende klaproos

klaproos
16.11.2010